Complexiteit en Corona
Stel je voor: een schots-en-scheef bouwwerk van mikado-stokjes, op een vlonder boven het water. Sommige van de stokjes steken uit, zodat je er aan kunt trekken, waardoor een stukje van het bouwwerk zal instorten. Als je het goed doet, komen er maar weinig stokjes in het water terecht, zodat je de meeste schade zult kunnen herstellen. Maar wat er precies gebeurt als je aan een stokje trekt, is onmogelijk te voorspellen, ook al omdat er op ongeveer hetzelfde moment nog andere mensen aan andere stokjes zullen trekken. Je zult in ieder geval iets moeten doen, want er komt een sloopkogel aanzwaaien, die de top van het bouwwerk het water in zal zwiepen. Hoe groot die kogel is, en hoe hard hij precies gaat, dat weet je trouwens niet.
We noemen dit een complex probleem. Complex betekent niet alleen moeilijk, maar letterlijk ingewikkeld. Alles hangt met alles samen. Elke handeling heeft ook onbedoelde gevolgen. Je handelt onder fundamentele onzekerheid: niet alleen dat je het niet precies weet, maar ook dat je het niet precies kunt weten. En niets doen is geen optie.
De corona-pandemie is een complex probleem.
Bij een complex probleem is er niet een beste oplossing. Heel veel is afhankelijk van de situatie. De beslissing om in Nederland de scholen aanvankelijk niet te sluiten is een goed voorbeeld. De zorg draait in Nederland voor een groot deel op parttime werkende moeders. Nederland is kampioen parttime werk, en de scholen zijn een cruciaal onderdeel van een krakkemikkig knutselwerk van opvangregelingen om dat mogelijk te maken. In een ander land, met een andere arbeidsmarkt, zal een andere afweging gemaakt worden.
Elke maatregel om de besmetting in te dammen heeft ook nadelen. Een totale lockdown bestaat dan ook niet. Ziekenhuizen blijven uiteraard open. Supermarkten ook, want anders gaan mensen dood van de honger, en een alternatieve voedseldistributie opzetten zou een veel te groot beslag leggen op de hulpverleners. Het openbaar vervoer blijft rijden, en taxi’s, en de benzinepompen dan ook maar. Al snel heb je een hele lijst uitzonderingen, kijk maar naar de lijst “vitale sectoren”. Naarmate de toestand langer duurt, zullen steeds meer andere bedrijven weer open moeten om deze vitale sectoren te kunnen laten doordraaien. Je kunt je toch niet voorstellen dat in september de verpleegkundige opleidingen niet weer van start gaan, bijvoorbeeld.
Ook als je aan de kant van de burgers begint, met een quasi-uitgaansverbod dus, heb je direct al te maken met een massa uitzonderingen. Mensen mogen nog naar de supermarkt. Veel mensen moeten nog naar hun werk. Er zijn mantelzorgers in allerlei gradaties; als die wegvallen raakt de formele zorg direct overbelast. Gaan we die allemaal een aanvraag laten doen? Gaan we dan echt mensen staande houden en vergunningen controleren? Dat zou een enorm beslag leggen op politie en andere ordediensten, en hun besmettingskans verhogen.
Bedenk ook dat voor elke maatregel geldt dat je aan de ene kant bereid en in staat moet zijn om hem maanden vol te houden als dat nodig is, maar dat je hem ook snel wilt kunnen terugdraaien bij ongewenste gevolgen.
Een lockdown is je ogen dicht doen en aan zes mikadostokjes tegelijk trekken.
Nee, onze overheid doet het precies goed. Doen wat nodig is en bij twijfel aan de voorzichtige kant gaan zitten. Niet ideologisch handelen, maar blijven kijken wat er gebeurt en zo nodig op je besluit terugkomen. Eerste voorbeeld: het besluit om de scholen alsnog te sluiten. Tweede voorbeeld: vrij geruisloos de coffeeshops heel snel toe te staan om onder voorwaarden weer open te gaan, toen enkele burgemeesters en politiechefs daarom vroegen.
Op het moment van schrijven lijkt de kans groot dat er een verzwaring van de maatregelen wordt aangekondigd. Waarschijnlijk een samenscholingsverbod in enige vorm. Bedenk dan goed: dat is geen teken van zwakte, of “toegeven dat ze te soft zijn geweest.” Het is, als het gebeurt, juist een bevestiging dat ze het nog steeds precies goed doen.
