Het geheim van de Odyssey
Op het gevaar af dat ik ga klinken als een soort hackathon-fluisteraar, wil ik nog één keer, nu het stof is neergedaald en ik wat afstand heb kunnen nemen, schrijven over de Odyssey Hackathon, die van 18 tot 22 april in Groningen plaatsvond. Eerder schreef ik al een voorbeschouwing, een nabeschouwing en een combinatie van die twee voor een breder publiek.
En ik ben niet de enige die er over geschreven heeft. Hier, hier en hier zijn drie verslagen van deelnemers, en hier is een hele artikelenreeks van het Nature 2.0 team, dat een van de tracks op de hackathon verzorgde. Al die stukken zijn lovend. Niet alleen over de organisatie, de sfeer en de ondersteuning, maar ook over de resultaten. Deelnemers zijn oprecht enthousiast over de dingen die hier in een weekend gebouwd zijn.
“Enthousiast” is niet eens het goede woord. Eigenlijk zou ik “opgewonden” moeten schrijven. Opgewonden, omdat er geen vage concepten zijn gebouwd, maar echte bouwstenen voor een betere wereld. Grote woorden? Kijk naar dit korte interview met Team Habari en oordeel zelf:
Team Habari heeft dus een systeem gebouwd dat boeren helpt om zich aan te passen aan de gevolgen van klimaatverandering. Het systeem is “open source”, iedereen mag bijdragen, iedereen mag het gebruiken. Blockchain wordt gebruikt om de herkomst van data te kunnen traceren, en AI wordt gebruikt om op basis van de data adviezen te genereren. Resultaat: de voedselvoorziening wordt minder kwetsbaar en klimaatverandering leidt tot minder honger en ellende. Als dat geen betere wereld is, weet ik het ook niet meer.
Hoe heeft het Odyssey-team dit voor elkaar gekregen? Zoals altijd, wanneer iets op rolletjes loopt, lijkt het alsof het makkelijk is om zoiets neer te zetten.
Uiteraard is het allesbehalve makkelijk om te organiseren dat honderd teams in 48 uur tot concrete building blocks komen. De schaal van het evenement levert niet alleen een logistieke uitdaging op, het heeft ook gevolgen voor het ontwerp. Je kunt niet alle teams 1 minuut aan het woord laten, want met honderd teams ben je dan twee uur bezig. Sowieso wil je zo min mogelijk plenair doen, want 1500 mensen naar één persoon laten luisteren is bijna altijd een slecht idee en een enorme verspilling van kostbare tijd. Maar hoe zorg je dan dat iedereen snapt wat de bedoeling is?
Ik zal een poging doen om te beschrijven wat de secret sauce van Odyssey is. Helaas is dit recept nogal specifiek voor wat Odyssey wil bereiken, dus ik weet niet of je er veel aan hebt als je van plan bent een hackathon te organiseren om, ik noem maar wat, de sociale zekerheid opnieuw te ontwerpen.
1. Missie-gedreven
Odyssey is nooit bescheiden geweest in zijn missie. Twee jaar terug was de slagzin “Building the new operating system for our society” en inmiddels zijn daar “building a new digital public infrastructure” en “building tools for the commons” bijgekomen. De visie-pagina op de Odyssey-website leest als een “commonistisch manifest” — we moeten, als samenleving, zelf de baas worden over data, algoritmes en protocollen, want anders zijn we overgeleverd aan een handvol hele grote en machtige bedrijven. Voor de goede orde: “commonistisch” is iets heel anders dan “communistisch”. Bij communisme wordt alle concurrentie uitgebannen. Bij “commonisme” gaat om het creëren van een gemeenschappelijke basislaag, een level playing field, waarbovenop juist meer concurrentie en innovatie mogelijk is.
Missie-gedreven betekent ook: iedereen die zich daarin kan vinden, mag meedoen. Ook grote bedrijven, ook overheden, ook teams van oplossingen die misschien niet helemaal echte blockchains zijn. Een van de winnende teams in de energie-track, HorsePower, kwam van Porsche, en de track owner was energiereus Vattenfall. Grote, gevestigde bedrijven, die een mooie “commonistische” oplossing bouwden:
2. Community
Het Odyssey-team is klein, nog geen twee handen vol, en het aantal ingehuurde professionals is ook heel bescheiden. Daaromheen is een omvangrijke community ontstaan van mensen die de missie onderschrijven en graag een bijdrage leveren. Dat geldt ook voor de track owners, die veel meer zijn dan sponsoren. Ze investeren enorm veel tijd in Odyssey, soms ook op persoonlijke titel — ik zag medewerkers van voormalige track owners dit jaar in de rol van jedi (expert) rondlopen.
Mensen uit de community zijn op allerlei manieren aan het werk op de hackathon zelf. Ze adviseren, controleren code, koppelen teams aan elkaar. Zelfs de jury bestaat uit leden van de community. Handpicked, dat wel, maar het is dus niet de Odyssey-organisatie die de winnaars bepaalt. Ze sturen zeer scherp op het proces, op de communicatie en op waarden, maar niet op de inhoud.
3. Blockchain en artificiële intelligentie (AI)
Hoewel blockchain dit jaar een minder prominente rol vervulde (het is tenslotte ook niet meer dan een faciliterende technologie), is Odyssey in de kern nog steeds een blockchain hackathon. Daarmee bedoel ik dat een groot deel van de community een achtergrond heeft in blockchains en andere decentrale systemen. Dat past bij de gezochte oplossingen (namelijk: eigenaarloze digitale infrastructuur bouwen die absoluut onafhankelijk en niet door mensen compromitteerbaar is), maar het zorgt ook voor een hoge mate van “geestverwantschap” tussen de deelnemers. Meer coöperatief en minder competitief dan wanneer je duizend willekeurige professionals bij elkaar zou zetten.
Mijn favoriete voorbeeld van een decentraal systeem dit jaar is de oplossing van The Future Firefighters, omdat de context (rampenbestrijding) juist een hele traditionele commandostructuur is.
AI, de andere faciliterende technologie die een belangrijke rol speelt binnen Odyssey, heeft als kenmerk dat het de menselijke factor uit processen kan elimineren. Door toepassing van AI kan digitale infrastructuur meer zijn dan alleen passieve “ondergrond” en kan het ook meet- en regelsystemen bevatten. Paradoxaal genoeg komt hiermee ook de ethiek nadrukkelijk het ontwerpproces binnen. Want als je AI beslissingen laat nemen, welke veronderstellingen en vooroordelen bouw je dan in? Waar optimaliseer je op? Wat zijn de onbedoelde bijwerkingen? Ik heb nog nooit “techies” zo veel over ethische vraagstukken horen praten als in deze jaargang van Odyssey.
4. Congruentie
Wat de Odyssey Hackathon echt bijzonder en uniek maakt, is de bijna perfecte congruentie tussen vorm en inhoud; tussen de hackathon zelf en de missie. Odyssey wil bouwen aan nieuwe publieke infrastructuur, zoals protocollen en algoritmes, waarop een eerlijke concurrentie mogelijk is? De hackathon is een protocol waar bovenop teams de strijd aan kunnen gaan. Odyssey wil decentrale ecosystemen bouwen, waarbinnen alle deelnemers de prikkels hebben om bij te dragen aan het geheel? De hackathon is zo’n ecosysteem. Odyssey wil een omslag in het denken, van egosysteem naar ecosysteem, van zero sum game naar positive sum game? De hackathon is één grote showcase van meerwaarde door cocreatie. Doordat dit allemaal past en klopt, is er overeenstemming tussen de oplossingen waar de deelnemers aan werken en wat ze om zich heen zien, horen en voelen. Ze worden als het ware ondergedompeld in hoe het ook kan. Ondergedompeld in morgen. En dan kunnen er hele mooie dingen ontstaan, zoals “artificial selection”, de vondst van team Kryha om het Darwiniaanse concept van “evolution through natural selection” te vertalen naar de wereld van bots, pods en drones.
Ik kijk uit naar de volgende iteratie.
